Bilgisayarın Başlangıç Noktası
Bilgisayarlar açıldığında, işletim sistemi yüklenmeden önce donanımı yöneten ve kontrol eden temel bir yazılım çalışır: BIOS veya modern sistemlerde UEFI. Bu yazılım, sistemin açılış sürecini yönetmekle kalmaz; aynı zamanda donanımların düzgün çalıştığından emin olarak işletim sisteminin başlatılmasına zemin hazırlar.
BIOS (Basic Input/Output System)
BIOS, kişisel bilgisayarların ilk dönemlerinden beri kullanılan temel bir firmware türüdür. Anakart üzerinde küçük bir çipte yer alır ve bilgisayar açıldığında ilk çalışan yazılımdır. BIOS’un temel görevleri şunlardır:
- POST (Power-On Self-Test): Donanım bileşenlerinin temel işlevlerini kontrol eder (RAM, CPU, klavye, ekran kartı vb.).
- Bootloader’ı başlatmak: İşletim sistemini yükleyecek diski bulur ve başlatır.
- Donanım ayarlarını yönetmek: Saat, fan hızı, voltaj değerleri gibi düşük seviyeli ayarlar buradan yapılabilir.
BIOS genellikle klavyede belirli bir tuşa (örneğin Del, F2 veya Esc) basılarak erişilen basit bir arayüze sahiptir.
BIOS’un Sınırlamaları
Zamanla BIOS’un bazı teknik sınırlamaları belirginleşti:
- 2.2 TB’tan büyük diskleri desteklemez.
- 16-bit modda çalıştığı için sınırlı bellek adresleyebilir.
- Modern donanım ve işletim sistemleriyle uyumsuz hale gelmeye başlamıştır.
Bu nedenlerle BIOS’un yerini daha gelişmiş bir sistem olan UEFI almaya başlamıştır.
UEFI (Unified Extensible Firmware Interface)
UEFI, BIOS’un modern halidir ve BIOS’un yapamadığı birçok işlevi destekleyecek şekilde geliştirilmiştir. Günümüzde neredeyse tüm modern bilgisayarlarda UEFI kullanılır. UEFI’nin avantajları şunlardır:
- Grafik arayüz: Kullanıcı dostu bir menü sunar; mouse desteği bulunur.
- Büyük disk desteği: 2 TB’tan büyük diskleri GPT formatıyla destekler.
- Gelişmiş güvenlik: Secure Boot özelliği sayesinde sadece güvenilir işletim sistemlerinin yüklenmesine izin verir.
- Hızlı açılış: Daha optimize edilmiş bir başlatma süreci sunar.
UEFI, BIOS’un klasik mimarisine kıyasla modüler ve esnek bir yapıdadır. Güncellenebilirliği daha kolaydır ve sistemle ilgili daha detaylı kontrol sunar.
BIOS ve UEFI Arasındaki Temel Farklar
| Özellik | BIOS | UEFI |
|---|---|---|
| Maksimum disk desteği | 2.2 TB | 9 ZB’ye kadar (GPT desteği) |
| Arayüz | Metin tabanlı | Grafiksel, mouse destekli |
| Boot yöntemi | MBR | GPT |
| Güvenlik | Temel | Secure Boot |
| Açılış Hızı | Daha yavaş | Daha hızlı |