1. INDEX Nedir? Nasıl Kullanılır?

INDEX, SQL veritabanlarında sorguların daha hızlı bir şekilde çalıştırılmasını sağlamak için kullanılan bir veri yapısıdır. INDEX, bir tablo içindeki belirli sütunlarda oluşturulan ve tablonun bir alt kümesini temsil eden bir yapı olarak düşünülebilir. Amaç, verilerin daha hızlı bir şekilde bulunmasını ve sıralanmasını sağlamaktır.

Bir indeks oluşturulduğunda, veritabanı sistemi ilgili sütunların değerlerini sıralar ve bir arama ağacı veya benzeri bir veri yapısı kullanarak hızlı erişim imkanı sağlar.

INDEX Kullanımı:

SQL’de indeks oluşturmak için CREATE INDEX ifadesi kullanılır. Örnek:

-- Basit bir indeks oluşturma
CREATE INDEX idx_customer_name ON Customers(CustomerName);

Yukarıdaki örnekte, Customers tablosundaki CustomerName sütununa bir indeks eklenmiştir. Bu, sütundaki verilere yapılan sorguların performansını artırabilir.

İndeksin Çalışma Mantığı:

Bir tabloya bir indeks uygulandığında, veritabanı:

• Veriyi sıralar.
• Hızlı arama algoritmaları kullanır (örneğin, B-tree veya hash).
• Daha az disk okuması ile verilere erişir.

2. Farklı İndeks Türleri

SQL’de çeşitli indeks türleri vardır. Her bir indeks türü belirli bir kullanım senaryosu için uygundur.

a. Clustered Index (Kümelenmiş İndeks):

• Veritabanındaki fiziksel veri sırası, kümelenmiş indeks tarafından belirlenir.
• Bir tabloda yalnızca bir tane kümelenmiş indeks olabilir.
• Daha hızlı veri okuma sağlar.

Örnek:

-- Birincil anahtar ile kümelenmiş indeks oluşturma
CREATE TABLE Orders (
    OrderID INT PRIMARY KEY, -- Bu otomatik olarak clustered index oluşturur
    OrderDate DATE
);

b. Non-Clustered Index (Kümelenmemiş İndeks):

• Veriler fiziksel olarak sıralanmaz.
• İndeks yapısı, gerçek veriye bir işaretçi içerir.
• Bir tabloda birden fazla non-clustered indeks oluşturulabilir.

Örnek:

-- Kümelenmemiş indeks oluşturma
CREATE INDEX idx_order_date ON Orders(OrderDate);

c. Unique Index (Benzersiz İndeks):

• İlgili sütundaki değerlerin benzersiz olmasını sağlar.

Örnek:

CREATE UNIQUE INDEX idx_unique_email ON Users(Email);

d. Composite Index (Birleşik İndeks):

• Birden fazla sütunu içeren bir indeks.
• Çok sütunlu sorgular için uygundur.

Örnek:

CREATE INDEX idx_name_dob ON Employees(LastName, DateOfBirth);

e. Full-Text Index (Tam Metin İndeksi):

• Metin bazlı veri üzerinde daha hızlı arama yapmayı sağlar.

Örnek:

CREATE FULLTEXT INDEX ON Articles(Content);

f. Filtered Index (Filtrelenmiş İndeks):

• Belirli bir koşulu karşılayan verilere odaklanır.

Örnek:

CREATE INDEX idx_active_users ON Users(IsActive) WHERE IsActive = 1;

3. İndeks Kullanımının Avantaj ve Dezavantajları

Avantajlar:

1. Hızlı Veri Erişimi:
   • Özellikle büyük veri setlerinde belirli kayıtların hızlı bir şekilde bulunmasını sağlar.
2. Sorgu Performansı:
   • WHERE, JOIN, ORDER BY gibi ifadeler içeren sorguların daha hızlı çalışmasını sağlar.
3. Veri Sıralama:
   • Sıralama işlemlerini hızlandırır.
4. Tekrar Eden Sorgularda Verimlilik:
   • Aynı veya benzer sorguların daha verimli çalışmasını sağlar.

Dezavantajlar:

1. Depolama Alanı:
   • İndeksler, ek depolama alanı gerektirir.
2. Yazma Performansı:
   • INSERT, UPDATE ve DELETE işlemleri daha yavaş hale gelebilir çünkü her işlem sırasında indeksler de güncellenmelidir.
3. Bakım Maliyeti:
   • İndekslerin zaman içinde optimize edilmesi ve yeniden oluşturulması gerekebilir.
4. Yanlış Kullanım:
   • Gereksiz veya fazla indeks oluşturmak performansı düşürebilir.

İndeksler, SQL performansını optimize etmek için kritik bir araçtır. Ancak, doğru indeks stratejisi belirlenmeden indislerin rastgele eklenmesi performans kaybına yol açabilir. İndeks oluştururken, veri hacmini, sorgu kalıplarını ve sistem kaynaklarını göz önünde bulundurmak önemlidir. Clustered ve non-clustered indekslerin avantajları ile dezavantajlarını anlamak, ideal indeks tasarımı için temel bir gerekliliktir.